Mij verhouden tot Andy Warhol: Een ambiteuze leeslijst voor radicaallinkse poëticale indoctrinatie

'Een traditie wurg je alleen door op haar naakte, slapende lijf te gaan zitten (want zelfs slapend droomt ze jouw dromen), zodat ze geen kant op kan. En als er dan nog lucht uitkomt noemen we dat een verademing.'

- Jeroen Mettes

Een week of twee terug vond ik in een minibiebje in de universiteitsbibliotheek van de Radboud Universiteit, waar ik Nederlands studeer, het boekje Wwwhhooosshhh: Over poëzie en haar wereldse inbedding, van Dirk van Bastelaere. Postmoderne (?) kritiek, poëticale stellingname, ontologische subject-object dingetjes, discursiviteit, ideologie. En zo. Derrida, Jameson, Žižek, Kristeva, Barthes. En zo. Ik heb er ooit een fragment uit moeten lezen voor een vak over literaire autonomie (dat ik niet heb afgerond, soit) maar het geheel overrompelde mij. Het was alsof het boek daar in de minibieb voor mij was neergelegd, want wie anders gaat zoiets niet alleen meenemen, maar nog gretig lezen ook? Niemand, inderdaad, zelfs niet op de universiteit. Ik voel mij dan ook geroepen. Zoals Van Bastelaere zelf schrijft in zijn nawoord: 

Heel veel poëzie die vandaag de dag wordt geschreven, lijkt me een vorm van tijdverdrijf en hobbyisme waarmee ook nog wat prijzengeld en (maf genoeg) maatschappelijke erkenning te vangen valt. Zelden of nooit zie je een dichter die zich met dezelfde radicale inzet als een Mallarmé, een Rilke, een Stein, een Stevens, een Pernath, een Ashbery en ga zo maar door in het poëtische denken van de voorbije tweehonderd jaar probeert in te schrijven. Alsof hedendaagse kunstenaars het niet aan zichzelf verplicht zouden zijn hun plaats tegenover Picasso, Duchamp, Klein of Warhol te bepalen.

Dat is klare taal en ik ben het daar althans intuïtief mee eens. Die intuïtieve slag om de arm is omdat mij welbeschouwd het overzicht op het literaire veld ontbreekt om op dergelijke manier stelling te nemen. Ik zou niet durven. Toch moet ik dat, want ik neem mijzelf serieus -- ik ben een Grote Dichter in spe, zeg maar. Ik word langzaamaan wel oud, ik loop achter, zo voelt dat, maar het voordeel is dat ik ook nog wel even moet studeren. Ik moet toch ook ergens beginnen, en helemaal stilgezeten heb ik ook weer niet. Ik voel me bij het lezen van teksten als deze oliedom. Niet omdat ik ze niet begrijp, zo erg is het nou ook weer niet. Eerder omdat ik het hem niet na kan doen, omdat ik die kritische blik nog niet heb ontwikkeld en mij het theoretische instrumentarium daartoe nog ontbeert. Omdat ik geen stelling weet te nemen, met of tegenover Dirk van Bastelaere.

Daar moet je dan wat mee. Dat is de insteek. En als je ergens wat mee moet, dan moet je een plan hebben. Ik stel daarom een, noodzakelijk provisorische leeslijst voor mijzelf op. Zoiets als mijn variatie op een lijst van boeken die je gelezen moet hebben als bachelorstudent Nederlands, met extra dichterlijke en communistische pretenties. Ik ben namelijk ooit in aanraking gekomen met literatuur via Marx, zo ongeveer, ik heb in ieder geval (de eerste hondervijftig pagina's van) Kapitaal gelezen voordat ik ooit van Lucebert had gehoord. Het is dus ook een beetje back to my roots. Ik werd weer even herinnerd aan waar ik het allemaal voor deed.

Wat is de eventueel radicale, politieke functie van poëzie? Dat poëzie ideologisch is staat voor mij buiten kijf, maar in welke constructieve vorm dat gegoten kan worden, als positief politiek project, is mij niet duidelijk. Mijn rol daarin als dichter-neerlandicus in spe des te minder. Mij dunkt dat Frank Keizer het bestaansrecht van zijn overigens boeiende bespreking van Maxime Garcia Diaz in de laatste paar regels enigszins onderuit haalt: 'De oplossing voor contradicties van deze niet-lineaire meisjesgeschiedenis, en de belofte voor een andere vorm voor collectieve productie die ze bevat, liggen immers niet in de literatuur, maar in praxis, het smerige werk van de dagelijkse politieke organisatie, buiten elk fetisjkarakter om.'

Ik kan het daar moeilijk oneens mee zijn -- met die opmerking dat ik graag in mijn piepschuimen ivoren toren blijf en dat werk overlaat aan anderen; ik ben veel te autistisch om te praxiseren wat ik preek -- maar waarom dan eigenlijk schrijven of ideologische kritiek beoefenen? Om mensen tot praxis aan te zetten? Zonder iemand daarvan te betichten, zou je dan toch beter pamfletten kunnen gaan schrijven dan poëzie. Wellicht beperkt de functie van poëzie zich tot het middels vervreemding blootleggen van tegenstellingen -- aan een bevoorrechte intellectuele avantgarde -- die de praxis op moet lossen. Die louter deconstructieve poëtica staat mij ook niet aan. Keizer noemt in zijn stuk, eigenlijk als terzijde ook nog een kleine recente traditie, waar ik ook wat uit zal putten. Bovendien moet ik natuurlijk de poëzie van Keizer zelf lezen, en trouwens die van Dirk van Bastelaere, dat zou anders wel flauw zijn.

Enfin, ik moet dus gaan lezen, en veel ook. Ik wil mij, niet onkritisch, voegen in een levende traditie: in de eerste plaats die van de Nederlandstalige poëzie, en ik denk (!) meer specifiek die van de avantgarde. Dat moet ik ook in een internationale context kunnen plaatsen. Om daarin mijn plaats te kunnen bepalen, moet ik niet alleen poëzie gelezen hebben, maar daar ook een mening over kunnen vormen, en daarvoor moet ik het begrijpen. Omdat ik de poëzie ook als ideologisch bepaald zie moet ik me ook verdiepen in ideologiekritiek. Als dichter hecht ik waarde aan formeel vakmanschap (ongetwijfeld een reactionaire impuls, maar wat doe je d'raan) dus ik moet ook op dat gebied wat literatuur lezen.

Zo kom ik op een aantal categoriëen: poëzie (bloemlezingen, oeuvres, specifieke werken, Nederlands- en anderstalig), zeg maar 'kritische theorie', en algemene literatuurbeschouwing. Het onderscheid tussen de laatste twee kan op bepaalde plekken arbitrair zijn, maar de classificatie is ook puur voor het overzicht. Maak je niet druk om de opmaak en de gebrekkige literatuurverwijzingen, dan doe ik dat ook niet. Ik voorzie in mijn lijst lacunes, met name op het gebied van postkoloniale en dekoloniale literatuur, omdat ik daar gewoon vrij weinig over weet. Ik weet ook nog niet zo goed wat ik met gender en ecologie aanmoet. Dat lijkt me allemaal wel belangrijk, maar ja ik zie nog wel.

Sowieso is deze lijst noodzakelijk incompleet, en gefundeerd op het drijfzand van waar ik toevallig van heb gehoord. Ik zal hem in de loop van de tijd aanpassen, en van bepaalde denkers of dichters noteer ik de naam en zie ik later wel hoe of wat. Sommige dichters sluiten aan bij de richting die ik op denk te willen, anderen zijn gewoon belangrijk of vind ik gewoon leuk. Ik kan overigens geen Frans, honhonhon, en bepaalde teksten zijn ook qua lengte ambitieus. Falen is altijd een optie (duh), en dit is een project van onbepaalde duur, dus ik maak me geen zorgen. En ik maak geen beloftes, maar het lijkt mij een mooi voornemen om af en toe ook iets over de gelezen teksten te schrijven -- al is het maar zodat ze niet het ene oog in en het andere oog uitgaan. Als ik iets heb gelezen zal ik het doorstrepen, en een hyperlink toevoegen mocht ik erover schrijven. Without further ado.

Poëzie

Bloemlezingen

De Nederlandse poëzie van de 12e t/m de 16e eeuw in 1000 en enige gedichten (Komrij, ed.)

De Nederlandse poëzie van de zeventiende en de achttiende eeuw in 1000 en enige gedichten (Komrij, ed.)

Komrij's Nederlandse poëzie van de 19e t/m de 21ste eeuw in 2000 en enige gedichten (Komrij, ed.)

De Nederlandse poëzie van de twintigste en eenentwintigste eeuw in 1000 en enige gedichten (Pfeijfferd, ed.)

Deutsche Gedichte (Insel Verlag)

The Norton anthology of poetry (Fifth Edition, want die heb ik)

Ik zoek nog een goede bloemlezing van Frans(talig)e poëzie!

Gedichten van het nieuwe millenium (Dera & De Strycker, eds.)

Met twee maten (Rodenko, ed.)

A thing of beauty: de bekendste gedichten uit de wereldliteratuur (Wigman & Schouten, eds.)

Dichters Nederlandstalig

Obe Alkema

Robert Anker

Dirk van Bastelaere

    Pornschlegel en andere gedichten

H. H. ter Balkt

Hannah van Binsbergen

    Kwaad gesternte

    Kokanje

Nguyễn Nam Chi

Paul Claes

Hugo Claus

Radna Fabias

    Habitus

Hans Faverey

P. A. de Génestet

Piet Gerbrandy

Herman Gorter

    School der poëzie

    Mei

    Pan

Maarten van der Graaff

Dominique de Groen

Frank Keizer

Çağlar Köseoğlu

Astrid Lampe

Lucebert

    Verzamelde gedichten

Jeroen Mettes

    N30+

Martinus Nijhoff

Tonnus Oosterhoff

Paul van Ostaijen

Hugues C. Pernath

Pfeijfferd

    De man van vele manieren

    Idyllen

Piet Paaltjens

    Snikken en grimlachjes

Sybren Polet

Arno van Vlierberghe

Ellen Warmond

Menno Wigman

    Verzamelde gedichten

Alfred Schaffer

Dichters anderstalig

Guillaume Apollinaire

    Alcools

Antonin Artaud

John Ashbery

W. H. Auden

    Selected poems

Ingeborg Bachmann

Charles Baudelaire

    Les Fleurs du Mal

John Berryman

William Blake

    Songs of Experience

    Songs of Innocence

Bertold Brecht

Elizabeth Barett Browning

Gwendolyn Brooks

Paul Celan

    Gesammelte Gedichte

Hart Crane

    The Bridge

H. D.

Emily Dickinson

T. S. Eliot

W. F. Goethe

    Faust

Friedrich Hölderlin

Allen Ginsberg

Barbara Guest

John Keats

Aemelia Layner

Mina Loy

Stéphane Mallarmé

Marianne Moore

Novalis

Sylvia Plath

    Ariel

Ezra Pound

Ariana Raines

Adrienne Rich

Rainer-Maria Rilke

    Gesammelte Gedichte

Arthur Rimbaud

Christina Rosetti

Mary Ruefle

Nelly Sachs

Anne Sexton

Bill Shakespeare

P. B. Shelley

Gertrude Stein

Wallace Stevens

Dylan Thomas

    Collected poetry

Georg Trakl

Derek Walcott

    Omeros

Walt Whitman

(Kritische) theorie

Per auteur (primair, secundair)

Theodor Adorno

Louis Althusser

    Lénine & la philosophie suivi de Marx & Lénine devant Hegel

    Idéologie et appareils idéologiques d'État

Roland Barthes

Georges Bataille

Walter Benjamin

Pierre Bourdieu

Guy Debord

   Societé du spectacle

Jacques Derrida

Gilles Deleuze

Terry Eagleton

Mark Fisher

    Capitalist Realism

    Acid Communism

Michel Foucault

    Qu'est ce qu'un auteur?

Sigmund Freud

Donna Haraway

    A manifesto for cyborgs

Fredric Jameson

    Postmodernism, or the cultural logic of Late Capitalism

    The political subconscious

Roman Jakobson

Julia Kristeva

    La révolution du langage poétique

    The Kristeva reader (ed. Moi)

Jacques Lacan

Karl Marx

    Das Kapital (Vol. 1)

Friedrich Nietzsche

Paul de Man

Ferdinand de Saussure

Secundair

    The Cambridge companion to Saussure (Ed. Saunders)

    Saussure and his Interpreters (Roy Harris)

Gayatri C. Spivak

Slavoj Žižek

    The sublime object of ideology

Etc.

Algemene literatuurbeschouwing en -kritiek (en overige)

Vluchtlijnen van de poëzie. Over het werk van Jeroen Mettes. (Bluijs & Ieven, eds.)

Poëzie als alternatief (Jeroen Dera)

Postmoderne poëzie in Nederland en Vlaanderen (Jos Joosten & Thomas Vaessens)

Weerstandsbeleid (Jeroen Mettes)

Lexicon der poëzie (Cees Buddingh)

Lessen in lyriek (Willem Bronzwaer)

Draden in het donker (Yra van Dijk, Maarten de Pourcq, Carl de Strycker)

Echo's echo's (Paul Claes)

Wwwhhooosshhh: Over poëzie en haar wereldse inbedding (Dirk van Bastelaere)

En dan nog tijdschriften, essays van (dichter-)critici als T. S. Eliot om maar iemand te noemen, 

weet ik veel